Na czym polega edukacja według Planu Daltońskiego?
Na czym polega edukacja według Planu Daltońskiego?
Koncepcję Planu Daltońskiego opracowała Helen Parkhurst na początku XX wieku. Zauważyła ona, że nawet małe dzieci potrafią być bardzo samodzielne, obowiązkowe i pomocne. Wystarczy stworzyć im odpowiednie warunki, obserwować i pomagać. Impulsem do zmian w klasycznym nauczaniu zbiorowym było to, że na początku pracy jako nauczycielka musiała jednocześnie pracować z dziećmi w wieku od 6 do 16 lat. Wtedy w jej głowie narodził się pomysł, by dać uczniom możliwość indywidualnej nauki, pozwolić im zdobywać wiedzę i umiejętności we własnym tempie.
Okazało się, że jej eksperyment, który nazwała Plan Daltoński, odniósł sukces, ponieważ dzieci przejmowały inicjatywę, stawały się bardziej samodzielne i odpowiedzialne za swoją pracę. Z czasem eksperymentalna metoda była modyfikowana i ulepszana. W 1922 roku została nawet opublikowana książka pt. „Wykształcenie według Planu Daltona”. Nazwa pochodzi od miasta Dalton, w którym pracowała Helena Parkhurst.
W Polsce prekursorką Planu Daltońskiego była Jadwiga Młodowska, której bardzo podobały się nowatorskie metody nauczania. W okresie międzywojennym z wielkim zaangażowaniem wdrażała i propagowała idee Helen Parkhurst w swojej szkole.
Choć o Planie Daltońskim stało się głośno w świecie pedagogów, to nie doczekano się jego szerokiego zastosowania w polskich szkołach. Dopiero w ostatnich latach coraz więcej przedszkoli i szkół znów zaczyna doceniać eksperymentalną koncepcję Helen Parkhurst. Na czym ona polega?
Plan Daltoński – podstawowe założenia
Plan Daltoński opiera się na wolności, kooperacji i samodzielności uczniów. Dzieci nie powinny ulegać presji czasu, a pracować w swoim indywidualnym tempie. Wolność polega na podejmowaniu zadań z własnej woli, jednak wszystko odbywa się w poczuciu odpowiedzialności za siebie i grupę. Dzięki kooperacji dzieci wykształcają świadomość społeczną i nie stają się egoistami nastawionymi tylko na zaspokajanie swoich potrzeb.
Wręcz przeciwnie – ideą Planu Daltońskiego jest stworzenie szkoły społecznej, w której uczniowie współpracują ze sobą, niosą pomoc i wsparcie. Ważnym punktem Planu Daltońskiego jest nauka samodzielności, dzięki której dzieci w przyszłości będą potrafiły mierzyć się z dorosłymi problemami. Jednak najpierw muszą mieć szansę zmagać się z trudnościami na swoim poziomie, pokonywać je bez niczyjej pomocy.
W tym celu na początku roku szkolnego tworzy się dla ucznia 12-miesięczny plan pracy, na podstawie którego planuje się zadania na każdy miesiąc, tydzień i dzień. Uczeń wspólnie z nauczycielem decyduje, w jakim tempie i na jakich zasadach będzie realizowany plan.
Plan Daltoński to nie jest zbiór sztywnych zasad
To bardziej koncepcje, które ulegają modyfikacjom, by bardziej odpowiadać naszym czasom. Przykładowo pierwotna zasada wolności częściej jest zastępowana odpowiedzialnością, by dzieci miały odpowiednią przestrzeń do działania, ale również znały granice swobody. Praca z dziećmi według Planu Daltońskiego nie zakłada braku zasad czy granic, ale są one dość płynne i dostosowane do indywidualnych potrzeb grupy. To nauczyciel ocenia i decyduje, gdzie stawiać te granice.
Czy można dzieciom zaufać?
Niektórym może się wydawać szalone, że nauczyciel powierza dzieciom odpowiedzialność za pracę i wyniki w nauce. To uczeń decyduje jak, kiedy i z kim będzie pracował, by zrealizować określony cel. Wielu dorosłych ma z tym problemy, ponieważ nie wierzą, że małe dzieci będą w stanie samodzielnie zorganizować sobie naukę.
Oczywiście nauczyciel powinien pomagać i wspierać, jednak nie powinien robić tego, co uczeń może zrobić samodzielnie. Dzieci potrafią więcej, niż nam się wydaje, wystarczy dać im szansę.
Samodzielność według Planu Daltońskiego opiera się na tym, że dzieci muszą same znajdować rozwiązania i rozwiązywać problemy. Kiedy dzieci pracują indywidualnie, nauczyciel wie, które sobie nie radzą i trzeba im pomóc.
Ciekawym punktem w Planie Daltoński jest współpraca, która stoi w opozycji do rywalizacji. W nauczaniu daltońskim uczniowie nie rywalizują o oceny i uznanie w oczach nauczycieli. W tym celu tworzy się grupy współpracujące i wzajemnej pomocy, w których uczniowie mogą liczyć na pomoc innych.
Uczniowie realizują także zadania w przypadkowo dobranych parach. W ten sposób uczą się współpracować z każdym, a nie tylko najbliższymi kolegami i koleżankami. Ponadto badania udowadniają, że tłumaczenie przez rówieśników jest efektywniejsze niż wtedy, gdy robi to nauczyciel. Pamiętajmy jednak, że nie można dopuścić do sytuacji, kiedy jedne dzieci są wykorzystywane tylko do pomocy innym.
Trzeba to wyważyć i przede wszystkim uczniowie muszą czerpać satysfakcję z pomocy. Organizacja nauki według Planu Daltońskiego. Ważnym i wyróżniającym elementem w pedagogice według Planu Daltońskiego jest wizualizacja, czyli graficzne przedstawianie organizacji życia społeczności przedszkolnej czy szkolnej. Kolorowe obrazki są łatwiejsze do zrozumienia i zapamiętania nawet dla dzieci, które już potrafią czytać. Przedstawiać w formie graficznej można dni tygodnia, plan dnia, zadania, obowiązki. W wizualizacji np. dni tygodnia czy zadań przydaje się stosowanie kolorów. Każdy dzień tygodnia czy zadanie mają inny kolor.
W danym dniu wyznacza się określony czas na dane zadanie, np. 5,10, 15 lub 30 minut na śpiewanie, liczenie, pracę plastyczną itp. Ciekawym punktem jest przydział obowiązków. W każdym dniu czy tygodniu dziecko jest odpowiedzialne za pełnienie pewnej funkcji, np.:
• Menadżer kontroluje inne dzieci;
• Dyspozytor kart rozdaje i zbiera karty pracy;
• Mistrz porządku dba o porządek w sali;
• Opiekun przyrody pilnuje roślin.
Pomoce dydaktyczne w Planie Daltona
Organizując nauczanie można wykazać się sporą kreatywnością. Pomocne są różnego rodzaju tablice i karty graficzne, ale jeśli chodzi o wizualizację, to pomysłowość nauczycieli nie zna granic.
Edukacja według Daltona nie wymaga wielkich nakładów finansowych. Wiele pomocy można robić samodzielnie przy pomocy drukarki i laminatora. Oczywiście w sklepach dostępne są gotowe narzędzia, zabawki,tablice, karty czy pomoce dydaktyczne przygotowane z myślą o realizacji Planu Daltońskiego.
Przykładem praktycznej pomocy jest taka tablica edukacyjna, na której można przygotować plan dnia. Czasami lepiej postawić na bardziej uniwersalne narzędzia, które można dostosować do swoich potrzeb. Np. zamiast gotowej tablicy na zadania, wybrać pustą stojącą tablicę, którą wypełnia się według własnego pomysłu i tworzy np. tygodniowe tablice zadań.
Oprócz tego przydadzą się różnego rodzaju piktogramy, magnesy, karty, które ułatwią planowanie i kontrolowanie zadań. Warto zobaczyć ofertę magnesów w
naszym sklepie.
Z pewnością przydadzą się do przydzielania obowiązków w domu, przedszkolu lub szkole.
Inne polecane pomoce to np.:
• Magnesy biedronki (do motywacji);
• Literki magnesy (do układania imion dzieci, zadań);
• Szklane kulki (motywacyjne, nagrody);
• Tablica korkowa (organizacja);
• Zegar (nauka czasu).
Wychowanie i edukację według zasad Planu Daltońskiego można realizować zarówno w domu, jak i placówkach oświatowych. Początki mogą być trudne, jednak z czasem przyjdzie zaskoczenie, że dzieci potrafią być niezwykle samodzielne, chętne do nauki i przestrzegania zasad. Wystarczy im zaufać i zbytnio nie ograniczać.
Od czego zacząć? Od początku.
Można uznać, że obecnie całkiem sporo przedszkoli w Polsce działa według zasad bliskich Planu Daltońskiego, nawet gdy do końca o tym nie wiedzą. Wciąż wielu nauczycieli ma problem z zaufaniem do dzieci i powierzaniem im odpowiedzialności. Organizowanie pracy 25 dzieci w wieku 3-5 lat według Planu Daltona bez sztywnych zasad wymaga dużego nakładu pracy i doświadczenia, dlatego nie wszyscy są na to gotowi.
Warto jednak spróbować, małymi krokami wprowadzać elementy daltońskie i w praktyce sprawdzać ich efekty. Z pewnością się pojawią.
Przeczytaj również: